Rouwarbeid

Rouwarbeid - rouwen is hard werken

Rouw is een thema wat tijdens coachgesprekken vaak terugkomt. Maar bij veel mensen is dat niet bewust. Vaak wordt bij rouw gedacht aan verlies van dierbaren. Rouw en verlies komt op heel veel manieren voor. Verlies van dierbaren, verlies van baan, verlies van gezondheid en nog vele andere manieren van verlies.

Gisterenavond sloot ik aan bij een webinar van Manu Keirse over Rouw en verlies, georganiseerd door Carend. Dat deed ik enerzijds vanuit mijn werk om meer handvatten te krijgen rondom dit thema, maar ik deed het ook voor mijn privésituatie. Het waardevolle was dat ik dit webinar niet alleen keek, dat deed ik samen met mijn man en mijn schoonvader.

Toen dit webinar was afgelopen spraken wij er samen over door. Over het verlies van mijn schoonmoeder. En een paar dingen bleven het meest hangen: rouwen is hard werken. Het kost ontzettend veel energie. De emoties en vermoeidheid die bij rouwen horen zijn volkomen normaal. Verlies verwerk je niet, verlies kan je overleven. Rouwen is dus echt een intensief proces en voor iedereen verschillend!

Toen ik Manu Keirse hoorde spreken en hij is echt een autoriteit op het gebied van rouw. Waarbij hij deelt vanuit zowel professionele kennis als persoonlijke ervaring, dacht ik het ontbreekt nog steeds op zoveel plekken. Wat ontbreekt er? Kennis over rouw en verlies. Daarom deze blog niet omdat ik rouwtherapeut ben of wil worden. Ik deel het hier omdat ik het ontzettend belangrijk vind dat wij in onze maatschappij veel meer kennis krijgen over wat rouwen is en wat wij als mens, collega, werkgever, buur, vriend, partner, zus, broer, dus in welke rol dan ook kunnen betekenen in een rouwproces van een ander. Want iedereen krijgt een keer te maken met rouw in zijn of haar leven.

Hieronder deel ik een aantal belangrijke hoofdpunten uit het webinar. Het webinar is georganiseerd door Carend. Zie deze link voor meer informatie over het webinar.

Lees onder de afbeelding verder.

Wat is belangrijk om te weten om mensen te helpen bij rouw en verlies?

In het webinar heeft Manu Keirse belangrijke dingen gedeeld wat van belang is om te weten over rouw en verlies. In onderstaande tekst deel ik daar een aantal hoofdpunten uit het webinar.

Verlies kan je overleven: tegen veel mensen wordt gezegd dat ze verlies moeten verwerken. Verlies kan je niet verwerken. Want dan lijkt het net alsof je er een punt achter kan zetten. Dat kan niet. Verlies kan je overleven. Als iemand dierbaar verlies, dan gaat dat mee door je leven. Als je ouders zijn overleden dan heb je nog steeds ouders. Ze leven niet meer, maar je blijft een kind van je ouders. Natuurlijk is missen daarin reëel. Hoe heb je dit kunnen overleven en wat je helpt je om verder te leven? Met het gemis en met de rijkdom van herinneringen die je met je meedraagt.

Verlies overleven vraagt rouwarbeid en dat is hard werken! Deze rouwarbeid is op te delen in vier taken en met deze taken kunnen we elkaar helpen (maar ook elkaar voor de voeten lopen). Daarom is de kennis zo ontzettend belangrijk.

• Onder ogen zien van de werkelijkheid van het verlies. Dus echt laten doorwerken dat iemand of iets er echt niet meer is of bij een diagnose of een andere situatie van verlies. Het besef echt door laten dringen wat de werkelijkheid is, kan soms echt een tijd duren. Ontkenning komt vaak voor en zelfs dat je het idee hebt dat de overledene bijvoorbeeld nog in de kamer is of het huis binnenkomt lopen. Ontkenning heeft vaak te maken met wat te zwaar is om onder ogen te zien. Ook dit is een normaal proces. De werkelijkheid moet dan nog echt doordringen bij de persoon die rouwt. Je kan iemand hierbij helpen door de rouwende de correcte informatie te geven. Zodat langzaam de werkelijkheid door gaat dringen. Verlies en pijn ervaren is daarin een heel normaal proces. Verdriet is normaal gedrag van normale mensen. Dat kan echt door merg en been gaan! Het kan zich uiten in lichamelijke pijn, golven van verdriet, extreme vermoeidheid, weinig concentratie. Ook kinderen betrekken bij het verlies en daarbij open en eerlijk zijn is ontzettend belangrijk!
• Durven aanraken: luisteren hoe het voelt bij de rouwende in plaats van vertellen hoe ze zich moeten voelen. We vullen vaak voor de rouwende in: bij een moeder die op leeftijd is, ze heeft een mooi leven gehad. Terwijl het zo belangrijk is om te luisteren hoe het echt voelt. Je mag verdrietig zijn en ook andere emoties mogen er zijn. Pijn, prikkelbaarheid, boosheid, schuldgevoel zijn volkomen normaal. Vraag: vertel wat is er zo moeilijk voor je? en luister dan echt en vul het niet in. Schuldgevoelens is iets wat veel voorkomt. Het is een teken van liefde en verantwoordelijkheid. Laat de rouwende dit schuldgevoel uiten en niet opkroppen door te zeggen dat dit schuldgevoel er niet mag zijn.
• Aanpassen aan de wereld met dit verlies: dit is een ontzettend moeilijke opdracht. Ieder heeft zijn eigen vingerafdruk van verdriet. Niemand ervaart verlies hetzelfde. Het is voor de een niet erger dan voor de ander. Het is de opdracht zich aan te passen aan de wereld met dit verlies. Je kan niet op de vluchtstrook van het leven gaan staan en ze zien iedereen voorbij rijden. Dan kom je niet vooruit. Het is nodig je aan te passen aan deze nieuwe situatie. En elke keer word je opnieuw geconfronteerd met het verlies. Het is belangrijk om dan naar de rouwende te luisteren en durf ook moeilijke onderwerpen aan te raken.
• Herinneringen levendig bewaren en opnieuw leren genieten van het leven: opnieuw een moeilijke opdracht. Weer gaan genieten vinden mensen ontzettend moeilijk. Het is niet voor niets de 4e taak. De herinnering levendig houden kan alleen door herinneringen te delen. Met elkaar over de overledene blijven delen. Hiermee de herinnering levendig bewaren. En daarna stap voor stap weer gaan genieten van het leven. Hier kan echt tijd over heen gaan.

Met deze vier taken kan je mensen helpen. De rouwende heeft mensen nodig die weten wat hun rouwarbeid is en die die rouwende daarbij kunnen helpen. Als mens. Als partner. Als ouder. Als broer of zus. Als kind. Als vriend of vriendin. Als werkgever of collega. En daarom wil ik niet alleen zelf deze kennis opdoen, maar ik hoop ook dat jij deze informatie leest en deelt met anderen. Want allemaal hebben we of krijgen we te maken met rouw en verlies!!

Een speciaal woord aan leidinggevenden/werkgevers. Rouw is geen constante lijn. Het kent vaak een grillig patroon. Luister echt naar de rouwende dat is ontzettend belangrijk. Begrip tonen, ruimte bieden zal helpen om de rouwtaken te kunnen vervullen. En ieder heeft daarin dus zijn eigen vingerafdruk!

Laten we vooral leren luisteren naar de rouwende en niet zelf te veel invullen. Daarmee kunnen we helpen in het zware proces van rouwarbeid en komt een rouwende hopelijk ook toe aan het levendig bewaren van herinneringen en kan het weer gaan genieten van het leven met deze herinneringen.

Tot slot nog een paar belangrijke quotes:

Verlies overleven heeft niets te maken met vergeten. Het gaat erom verlies te integreren in je leven.

Verlies overleven is niet loslaten maar anders leren vasthouden. Dat het niet meer de werkelijkheid is maar de herinnering die je mag vasthouden.

Wil je meer weten of lezen of luisteren over dit thema? Hieronder vind je een aantal lees en luistertips. Ik ben zelf niet gespecialiseerd in het thema rouw, maar heb je toch vragen, stuur mij gerust een mailtje met je vraag of opmerking.

Boeken:

• Vingerafdruk van verdriet - Woorden van bemoediging - Manu Keirse - Een heel prettig boekje voor de rouwende en hun omgeving. Dit boek is er ook in een luisterboek.
• Rouwen is liefde - Luuc Smit en Manu Keirse - Praktisch boekje met handvatten rondom verlies.
• Helpen bij verlies en verdriet - Manu Keirse - Een naslagwerk over dit thema.

Luisteren of kijken:

Er zijn op YouTube veel filmpjes te zien van Manu Keirse over rouw en verlies. Als je er een gaat kijken dan zou ik kiezen voor een wat recentere opname. Manu gaf zelf in zijn webinar aan dat hij in de afgelopen jaren ook tot nieuwe inzichten is gekomen. Die inzichten zullen in de nieuwere opnamen zeker verwerkt zijn.

Dit vond ik een mooie compacte opname. Klik op deze link om deze te bekijken.

Via spotify zijn ook diverse podcasts van hem te beluisteren. Waaronder het vingerafdruk van verdriet. Klik hier om deze te luisteren.